Bây giờ chúng ta hãy cùng tập trung đôi mắt và trí tưởng tượng của mình vào một bức tranh có thể nói là đẹp về bố cục, hay về nội dung và có tính hình tượng cao. Có thể nói đây là một tuyệt tác của ông cha ta. Một bức tranh chứa đựng đầy đủ các yếu tố tinh hoa của Văn hóa Việt.
Thú thực là càng nghiền ngẫm bức tranh này tôi càng cảm phục tổ tiên mình về trí tưởng tượng và óc thẩm mĩ tuyệt vời! Chỉ có những người đã thấu hiểu hết mọi điều trong vũ trũ thì mới có được những sáng tạo đỉnh cao đến như vậy. Nó thể hiện một triết lí và tư tưởng về hạnh phúc về tình yêu thiên nhiên và con người, về một lối sông giản dị nhưng đầy nhân bản. Đó chính là bức tranh Chăn trâu thổi sáo.
Tranh Chăn trâu thổi sáo
Dễ dàng nhận thấy ngay yếu tố Âm Dương, Lưỡng Nghi, Tứ Tượng:
Hai sừng trâu cong vút tượng trưng cho Âm Dương, đầu trâu quay về bên phải (duy Dương) nên đuôi trâu cong Âm. Bồn chân trâu tượng trưng cho Tứ Tượng:
- Chân cong : tượng của Nước (Âm)
- Chân gắn với lông đuôi : tượng của Gió
- Chân bên cạnh có đám cỏ vẽ cách điệu ngọn lửa bốc cao tượng của Lửa.
- Chân còn lại chống thẳng đứng như ngọn núi thẳng nhô lên tượng của Đất.
Đặc biệt với bức tranh này yếu tố Lưỡng Nghi lại không phải ở cặp sừng mà lại ở đôi tai. Cả hai tai đều có hai màu là đen và đỏ biểu hiện tính Âm Dương. Cặp sừng ở đây ngoài nghĩa Âm Dương còn mang một nghĩa nữa là Duy Âm và Duy Dương. Cụ thể như sau:
- Tai ở dưới đi cùng sừng Duy Âm _ vì có hình cong giống với hình 
được tìm thấy trên ghế Thầy đồ Cóc và dải lụa ở tranh Hứng dừa _ nên ta có Lưỡng nghi Âm.
- Tai ở trên đi cùng sừng Duy Dương _ vì có hình cong ngược với hình cong được tìm thấy trên ghế Thầy đồ Cóc và dải lụa ở tranh Hứng dừa _ nên ta có Lưỡng nghi Dương.
Còn một yếu tố quan trọng nữa đó là Thái Cực. Hãy nhìn hình ảnh chiếc lá sen trên đâu chú bé Mục Đồng, lá sen được vẽ ở vị trí trên cùng, to hơn mức bình thường nhằm mục đích nhấn mạnh ý bao trùm lên mọi thứ.
Hình tượng Lá sen
Trong Kinh Dịch có câu “Thái Cực sinh Lưỡng Nghi , Lưỡng Nghi sinh Tứ Tượng , Tứ Tượng sinh Bát Quái”. Ở đây trên lá sen có các gân lá bắt nguồn từ một điểm và từ đây tỏa đi các nhánh, thể hiện đây là nơi khơi nguồn của tất cả, là nguồn gốc cho mọi sự sinh sôi nảy nở của muôn loài, điểm đó chính là Thái Cực. Chính vì thế mà lá sen tượng trưng cho Thái Cực, cho sự khởi nguồn, cho sự bao chùm, Thái Cực bao chùm lên tất cả.
Bọc lá sen và 2 nụ sen
Chính vì coi là sen là Thái Cực bao chùm nên hình ảnh lá sen trên thân trâu được vẽ bao bọc lên hai nụ sen màu trắng. Điều này có khiến chúng ta liên tưởng đến điều gì không nhỉ? Phải chăng đây lại là hình ảnh tượng trưng cho bọc trứng của Tổ mẫu Âu Cơ chứa hai di thể gen của Âu Cơ và Lạc Long Quân trong truyền thuyết Bọc trăm trứng. Nếu vậy thì cậu bé ngồi trên lưng trâu được che phủ bằng lá sen kia phải chăng là người sinh ra từ bọc trứng đó và phải chăng bông sen đỏ trên lưng trâu chính là tượng trưng cho Tổ phụ Lạc Long Quân. Liệu có thể không??? Hãy cùng tôi đi tìm lời giải nhé:
Đầu tiên hãy để ý cái đầu của con trâu được vẽ khá nổi bật với 2 sừng cong vút + 2 tai vểnh cao nghe tiếng sáo + cái mồn dài:
Nếu ta bỏ 2 tai đi chỉ để lại cái sừng Âm Dương và cái mõm dài ta sẽ co hình sau:
Đây chính là biểu tưởng của phái nữ, phái Âm, biểu tượng của sự sinh nở. Ngoài ra đôi mắt trâu được vẽ mi cũng cho thấy đây là trâu cái chứ không phải trâu đực (Trâu đực trong tranh Chọi Trâu có cơ bắp nổi lên cuồn cuộn còn trâu ở đây được vẽ thanh mảnh hơn). Vậy là rõ ràng cái đầu trâu này có ngụ ý nói đến vấn đề sinh nở rồi.
Bây giờ xét đến bông sen màu đỏ (Hỏa – lửa) trên lưng trâu màu đen (Thủy – nước). Để chứng minh đây có phải là biểu tượng của Lạc Long Quân không hãy quay trở lại bức tranh Đàn cá và truyền thuyết về Lạc Long Quân.
Tranh Đàn cá
Ở bức tranh Đàn cá có vẽ rất rõ hình ảnh bông hoa sen nở rộ. Trong truyền thuyết có nói Lạc Long Quân là con trai của Kinh Dương Vương vị vua đầu tiên của người Việt), Kinh Dương Vương lại là con trai của Đế Minh, mà Đế Minh lại là cháu 3 đời của thần họ mặt trời Viêm Đế. Suy rộng ra là Tổ phụ Lạc Long Quân thuộc dòng dõi mặt trời (Dương).
Giờ hãy xem hoa sen và mặt trời có gì tương đồng. Hoa sen nở rộ có nhụy màu vàng hình tròn ở giữa xung quanh là các cánh sen thon nhon màu đỏ rất giống với hình mặt trời tỏa sáng trên Trống Đồng:
Vậy hoa sen tượng trưng cho mặt trời là rất hợp lí. Ở bức tranh Đàn cá cũng thấy rõ là có 3 cái cuống sen được vẽ bằng nhau và cách đều nhau:
Điêu này có chủ ý rõ ràng muốn ám chỉ đến quái Càn
Càn có mã nhị phân là 111 tương đương với ●●●. Mà Càn chính là Mặt trời, là ánh sáng, là Đế Minh, là hình tượng gà trống trong bức tranh Chọi gà. Vậy là quá rõ rồi. Từ truyền thuyết và bức tranh Đàn cá có thể kết luận rằng hình tượng bông sen là tượng trưng cho mặt trời và cũng là tượng trưng cho dòng dõi mặt trời Lạc Long Quân.
Vậy thì cậu bé ngồi trên lưng trâu kia có phải là Vua Hùng được sinh ra từ bọc trứng lá sen không, giờ sẽ chứng minh điều này.
Điều đầu tiên hay để ý chỏm tóc trên đầu cậu bé được vẽ cách điệu hình mặt trời tỏa sáng.
Thứ hai là tấm thảm mà cậu bé ngồi lên có vẽ hình hoa màu đỏ trên nền màu đen cùng các hoa văn uốn lượn. Màu đen ở đây giống với màu đen trên lưng trâu là màu của Thủy tức là nước. Hoa màu đỏ chính là hoa sen. Hoa văn uốn lượn chính là biểu tượng của lá sen, hãy so sánh nó với đường nét của lá sen trên đỉnh đầu cậu bé ta sẽ thấy ngay sự tương đồng:
Tấm thảm chú giải cho nội dung hoa và lá sen trên lưng trâu
Vậy là tấm vải này chính là một thứ phụ họa diễn giải tóm tắt, đơn giản hóa cho cụm hình ảnh hoa sen, lá sen và lưng trâu. Và chính là tượng trưng cho cái đầm sen _ một hình ảnh rất quen thuộc với người Việt Nam chúng ta.
Tấm thảm này cũng cho thấy địa vị của chú bé này không phải là một chú bé mục đồng bình thường.
Thứ ba là chiếc sáo mà cậu bé đang thổi có gắn một dải lông trông như cái phất trần, tượng trưng cho gió hay khí.
Thứ tư là hình ảnh lá sen bọc trứng và bông sen trên lưng trâu có cuốn nối với người cậu bé thể hiện một mối quan hệ nào đó.
Bốn chi tiết này muốn truyên tải một thông điệp gì? Đó là cậu bé này được sinh ra từ một cái bọc, là con cháu thuộc dòng dõi mặt trời, sống ở nơi có nhiều ao hồ nước và hoa sen (đó chính là nước Văn Lang có kinh đô là Phong Châu (gió)) và cậu bé này thuộc tộc Gió. Lưu ý là người cậu bé không phải là màu hông mà là màu trắng, màu hồng không có trong 5 màu thường thấy trong tranh Đông Hồ là Đen, Đỏ, Vàng, Trắng, Xanh (điều này chứng tỏ những bức tranh về sau này đã bị tam sao thất bản do không nắm dõ ý nghĩa đích thực của tranh).
Quá đúng rồi còn gì. Cha thuộc tộc Nước sống đưới biển kết hôn với mẹ thuộc tộc Lửa sống trên núi sinh ra con thuộc tộc Gió sống ở vùng đồng bằng ao đầm Phong Châu. Vậy là bức tranh này vửa thể hiện được triết lí Âm Dương vừa truyền tải được nội dung của truyền thuyết lịch sử. Thật là một sáng tạo tuyệt vời của ông cha ta! Một bức tranh có rất nhiều ý nghĩa!
Ngoài ra tổng thể bức tranh cũng toát lên một nội dung về một tư tưởng hết sức cao đẹp. Đó là triết lí sống hòa mình vào với thiên nhiên, con người chính là một phần của tự nhiên, hãy sống hài hòa với cỏ cây hoa lá để được thiên nhiên che trở bao bọc.
Hình ảnh cậu bé ngồi trên lưng trâu thong thả thổi sáo với chiếc lá sen trên đầu là một hình ảnh đẹp và đầy chất lãng mạn. Người và trâu không hề có sự ràng buộc nào cả, cả hai cùng nhau say sưa hòa cùng tiếng sáo trong treo, cùng hướng đến những giá trị cao đẹp của nghệ thuật, của sự tự do hạnh phúc.
Phụ lục tranh Chăn trâu thả diều:
Nhìn bức tranh này ta có thể thấy đây là một bức tranh phóng tác theo tranh Chăn trâu thổi sáo. Hai bức tranh này không phải cùng một tác giả mà thuộc về hai tác giả khác nhau và trình độ vẽ cũng thuộc hai đẳng cấp khác nhau. Ở bức tranh Chăn trâu thả diều đường nét và bố cục có phần thô và cứng hơn, mặc dù cũng đã nắm bắt được khá đầy đủ tư tưởng Dịch nhưng chưa đạt đến mức điêu luyện và kinh điển như bức tranh chăn trâu thổi sao. Hình ảnh chiếc chiếu phủ trên lưng trâu cũng cho thấy địa vị thấp hơn của nhân vật chính là cậu bé mục đồng.
Mục Đồng
NGUYỄN NAM ANH
No comments:
Post a Comment